کتاب1: ،نظریه های جهانی شدن و دین(مطالعه انتقادی)

کچوئیان،حسین،1387،نظریه های جهانی شدن و دین(مطالعه انتقادی)،تهران: نشر نی،چاپ دوم،214 صفحه
این کتاب اولین‏ بار در جریان نگارش مقاله‏اى براى کنگره «جهانى‏شدن و دین: فرصت‏ها و چالش‏ها» به سال 1381 شکل گرفت. این مقاله به‏منظور بسط و توسعه آن بعدها در قالب طرحى به معاونت پژوهشى دانشکده علوم اجتماعى دانشگاه تهران ارائه گردید که حاصل آن را اکنون ملاحظه مى‏کنید.

     این کتاب به بررسى انتقادى رویکردها و دیدگاه‏هاى مختلفى مى‏پردازد که نظریه‏هاى جهانى‏شدن در مواجهه با دین و جنبش‏هاى دینى پرورانده‏اند. با این حال گرچه تمرکز این کار بر نظریه‏هاى جهانى‏شدن نیست، اما به اقتضاء و ضرورت، بخش مهمى از آن به این موضوع اختصاص دارد.

     اما تذکر این نکته ضرورى است که توجه کنیم این کار به نفس موضوع یا پدیده جهانى‏شدن نمى‏پردازد، بلکه موضوع آن نظریات جهانى‏شدن است. از این جهت نفیا یا اثباتا در باب ماهیت جهانى‏شدن، ابعاد آن یا حقیقت و واقعیت آن موضع یا دیدگاهى اتخاذ نشده است. هرآن‏چه در این زمینه‏ها گفته مى‏شود صرفا بازگویى دیدگاه‏هاى نظریه‏پردازان مورد بحث مى‏باشد. به این ترتیب مى‏توان دریافت که این مطالعه اساسا ماهیتى نظرى دارد. هدف آن این بوده است که ضمن بازنمایى پیشینه تاریخى نظریه جهانى‏شدن و روشن‏سازى پیوند آن با شرایط متحول تجدد و سرمایه‏دارى، رویکرد جهت‏دار آن نسبت به دین و جنبش‏ها و موانع معرفتى آن در فهم درست جهان معاصر به‏ویژه پدیده‏هاى دینى در معرض دید و بحث گذاشته شود. حتى در برخورد انتقادى با این نظریه‏ها نیز این کار بر پایه نقد بیرونى یا به استناد شواهد و ادله تجربى دنبال نشده است؛ بلکه عمدتا بر اساس نقد درونى و توجه به نقصان‏ها، غفلت‏ها یا جهت‏گیرى‏هاى تورش‏دار آن‏ها در مطالعه دین و پدیده‏هاى دینى انجام گرفته است. به این جهت این کار را همزمان مى‏توان به‏عنوان انتقادى به نظریه‏پردازى در علوم اجتماعى سکولار نیز قرائت کرد.

 

فهرست مطالب

فصل اول. غرب در چالش با مشکلات روبه ‏رشد نظام جهانى تجدد:

بحران معنا و ظهورات جدید دین در تجدد

     1.1 تجدد در بحران: ضرورت نظمى تازه براى نظام جهانى غرب و مسئله معنا

     1.2 تلاش براى ایجاد جهانى جدید در نظر و عمل: آینده ‏گرایى، آینده‏ نگرى و دین

     1.2.1 آلوین تافلر: تلاش براى کنترل تاریخ از طریق خیال‏پردازى

          آینده‏ گرایانه در باب جهان آتى

فصل دوم.در جست‏وجوى نظریه‏ اى جدید پس از خلق جهانى جدید:

شکل‏ گیرى نظریه جهانى ‏شدن

     2.1 دین در اولین روایت‏هاى نظریه جهانى ‏شدن:

          غفلتى ناشى از محدودیت چارچوب مفهومى

     2.2 جناح چپ تجدد، دین و جهانى‏ شدن: از مارکس متجدد

          تا مارکسیست‏هاى مابعدتجددى

     2.2.1 تداوم سنت مارکسیستى در رویکرد نظریه جهانى ‏شدنى به دین:

          روبناى مسئله‏ ساز

     2.2.1.1 جایگاه مارکسیست‏ها در شکل‏ دهى به نظریه جهانى ‏شدن:

          تقدم در درک ماهیت جهانى‏ ساز سرمایه‏ دارى

     2.2.2 دیوید هاروى: دین در «شرایط مابعد تجدد»

     2.2.3 فردریک جیمسون: دین در وضعیت «سرمایه ‏دارى متأخر»

     2.2.4 امانوئل کاستلز: دین در جهان یا «عصر اطلاعات»

     2.3 جناح راست تجدد، جهانى ‏شدن و دین: از عام‏گرایى تاریخى

          روشنگرى تا گسترش ارضى غرب

     2.3.1 آنتونى گیدنز: دین در تجدد جهانى‏شده

     2.3.2 فرانسیس فوکویاما: دین در پایان تاریخ بشریت

فصل سوم. رابرتسون ابهامى در سیر از دنیوى‏ شدن به جهانى ‏شدن که حل شد!

     3.1 رابرتسون به ‏عنوان یک پدیده: پدیده‏اى روشنگر براى نظریه جهانى ‏شدن

     3.2 جهانى ‏شدن: عام‏ شدن خاص و خاص ‏شدن عام

     3.3 جهانى‏ شدن و دین: کشاکش نسبى‏ شدن و عام‏گرایى دین

     3.4 نتیجه: یک گام به جلو، یک گام به عقب!

فصل چهارم.بیر: بى‏ کارکردى دین در نظام کارکردى جهانى

     4.1 تجدد یا جهانى‏ شدن: جهانى‏ شدن بى‏ هویتى یا بى‏ معنایى تجدد

     4.2 جهانى‏شدن: امپریالیسم و مشکلات بقا یا نیازهاى سرمایه ‏دارى و تجدد

     4.3 تجدد و دین: از نظریه دنیایى شدن تا نظریه جهانى‏ شدن

     4.4 مشکل کارکردى دین در تجدد: دین در جهانى که تنها به کارکردهاى دنیایى مى ‏اندیشد

     4.5 نتیجه: تقدیر محتوم دین به‏عنوان خادمه نظم جهانى تجدد!

سخن پایانى. نظریه ‏هاى جهانی ‏شدن یا نظریه دنیوى ‏شدن

برگرفته از انسان شناسی و فرهنگ

انسان شناسی و فرهنگ